KA­RANTİNA MI İZO­LAS­YON MU?

İZO­LAS­YON: Ya­lı­tım,tec­rit
KA­RANTİNA: 1-Bu­la­şı­cı bir has­ta­lı­ğın yay­gın ol­du­ğu bir yer­den gelen ki­şi­le­ri, ge­mi­le­ri ve mal­la­rı ge­çi­ci ola­rak ayır­ma bi­çi­min­de alı­nan önlem, 2-Has­ta­ne­ler­de ya­ta­cak has­ta­la­rın kayıt ve kabul edil­dik­le­ri yer.
Türk­çe söz­lük­te­ki an­lam­la­rı bu. Ba­zı­la­rı İzo­las­yon ile ka­ran­ti­na­yı ka­rış­tı­rı­yor. Hiç il­gi­siz oysa.
As­lın­da, izo­las­yon ka­ran­ti­na­nın bir mad­de­si­dir. Yani; “has­ta­lık ta­şı­yan­la­rın izo­las­yo­nu “ola­rak da ta­nım­la­na­bi­lir.
KISA TARİHÇESİ,,,
Ön­ce­le­ri 30 gün(tren­ti­no) ,sonra 40 gün(qu­aran­ti­no) ,uy­gu­la­nan ön­le­min adı İtal­yan­ca. Os­man­lı­ca­sı ise “Usu­li-Te­haf­fuz”(ta­haf­fuz)dur.
Ka­ran­ti­na özel­lik­le veba sal­gın­la­rı­nın Av­ru­pa'yı kasıp ka­vur­du­ğu 14. Yüz­yıl­dan beri izo­las­yon, sağ­lık kor­do­nu, tütsü ve ilaç­la de­zen­fek­si­yon ve has­ta­lık yay­dı­ğı­na ina­nı­lan ki­şi­le­rin,grup­lan­dı­rıl­ma­sı gibi has­ta­lık kont­rol st­ra­te­ji­le­ri­nin temel taşı oldu.
Veba 1347 de Güney Av­ru­pa'ya ulaş­tık­tan sonra hızla ya­yı­la­rak, İngil­te­re'ye, 1350'de Al­man­ya ve Rusya'ya ulaş­tı. (bu sı­ra­da Av­ru­pa nü­fu­su­nun üçte bi­ri­nin öl­dü­ğü tah­min edi­lir)1374'te İtalya'da,ve­ba­ya ya­ka­la­nan her­ke­sin şehir dı­şı­na bı­ra­kıl­ma­sı em­re­dil­miş­ti.
Ben­zer st­ra­te­ji,bu­gün­kü Dub­rov­nik'te uy­gu­lan­dı. Veba or­ta­ya çık­tı­ğın­da şeh­rin he­ki­mi, Jacob of Padua ,şeh­rin sur­la­rı dı­şı­na has­ta­lar için bir yer ya­pıl­ma­sı­nı is­te­di. Bu öne­ri­ler hal­kın sağ­lı­ğı­nı ko­ru­mak için­di. Şehir Kon­se­yi daha ra­di­kal ka­rar­lar al­ma­ya baş­la­dı.
1377'de kon­sey 30 gün­lük bir izo­las­yon ka­nu­nu( tren­ti­no) çı­kar­dı. Ka­nu­nun 4 mad­de­si vardı:
1-Sal­gın böl­ge­sin­den hiç kimse 30 gün­lük izo­las­yo­nu bi­tir­me­den Ra­gu­sa'ya alın­ma­ya­cak.
2-Ra­gu­sa'dan hiç kimse izo­las­yon böl­ge­si­ne gir­me­yecek ve gi­rer­se 30 gün­lük izo­las­yon­la ce­za­lan­dı­rı­la­cak­tır.
3-Kon­se­yin izni ol­ma­dan izo­las­yon­lar­da­ki­ne yi­yecek gö­tü­rül­me­yecek,aksi halde 30 gün izo­las­yon ce­za­sı ala­cak­lar­dır.
4-Ku­ral­la­ra uy­ma­yan­lar 1 ay bo­yun­ca izo­las­yo­na tabi tu­tu­la­cak­lar­dır.
Son­ra­ki 80 yıl bo­yun­ca ben­zer ka­nun­lar, Mar­sil­ya, Ve­ne­dik, Pisa ve Genoa'da yü­rür­lü­ğe kondu.
Daha son­ra­la­rı izo­las­yon pe­ri­yo­du 30 gün­den 40 güne uza­tıl­dı ve tren­ti­no adı da İtal­yan­ca, 40 an­la­mın­da­ki qu­aran­to'dan gelen “qu­aran­ti­no” ola­rak de­ğiş­ti.
Bunun neden 30 gün­den 40 güne çı­ka­rıl­dı­ğı tam ola­rak bi­lin­mi­yor. Bi­rin­ci­si 30 günün ye­ter­siz ol­ma­sın­dan kay­nak­la­na­ca­ğı gibi, ikin­ci­si ise; ruh­sal arın­ma­yı ifade eden dini inanç­lar ne­de­niy­le de ola­bi­lir. (Biz­de­ki 40 ları bir dü­şü­nün!)So­nuç­ta, ilk uy­gu­la­ma­sı 1377'de Ve­ne­dik ve Dub­rov­nik'te ya­pı­lan ve ilk ka­ran­ti­na­ha­ne­nin 1423'te Ve­ne­dik ya­kın­la­rın­da Santa Maria di Ne­za­ret ada­sın­da ku­rul­du­ğu ka­ran­ti­na uy­gu­la­ma­sı, gü­nü­mü­ze kadar sü­re­gel­miş ve mo­dern tıpta da ye­ri­ni ko­ru­mak­ta­dır.
Yüz­yıl­lar boyu in­san­lı­ğı deh­şe­te dü­şü­ren büyük veba sal­gın­la­rı­nın ye­ri­ni 19. Yüz­yıl­da ko­le­ra pan­de­mi­le­ri al­dı­ğın­da, mo­dern an­lam­da ka­ran­ti­na uy­gu­la­ma­sı yay­gın­laş­tı ve sağ­lık ala­nın­da ulus­lar arası iş­bir­li­ği ve an­laş­ma­lar ya­pıl­ma­sı­nın yolu açıl­dı.
OS­MAN­LI­LAR'DA KA­RANTİNA…
Os­man­lı Dev­le­ti'nde bi­li­nen ilk ka­ran­ti­na uy­gu­la­ma­sı Sul­tan 2. Mah­mut dö­ne­min­de 1831'de'deki büyük ko­le­ra sal­gı­nı sı­ra­sın­da ol­muş­tu.Ne ga­rip­tir ki, bizim dev­le­ti­miz o zaman da sanki aciz­miş! Rusya'da or­ta­ya çıkan has­ta­lık üze­ri­ne, İngil­te­re, Fran­sa, Nemçe bü­yü­kel­çi­le­ri, Rusya'dan Os­man­lı li­man­la­rı­na ge­lecek ge­mi­le­re ka­ran­ti­na uy­gu­lan­ma­sı­nı is­te­di­ler. Bunun üze­ri­ne 2. Mah­mut dev­let yet­ki­li­le­rin­den ka­ran­ti­na uy­gu­la­ma­sı is­te­di. İstan­bul'a gelen tüm ge­mi­ler Bo­ğa­zi­çi'nde bek­le­ti­le­cek­ti. Ko­nuy­la il­gi­li Mus­ta­fa Nazif Efen­di ba­ğım­sız ola­rak gö­rev­len­di­ril­di. Tek yet­ki­liy­di(Şimdi öyle biri yok. Bizim sağ­lık ba­ka­nı sa­ra­ya bak­ma­dan cümle ku­ra­mı­yor!)
Ka­ra­de­niz'den İstan­bul'a ge­lecek “İslam ge­mi­le­ri­nin” Büyük li­man­da, diğer dev­let ge­mi­le­ri­nin İstin­ye Koyu'nda beş gün ka­ran­ti­na al­tın­da tu­tul­ma­sı ka­rar­laş­tı­rıl­dı. Bunun yanı sıra, He­kim­ba­şı Mus­ta­fa Beh­çet Efen­di'nin yaz­dı­ğı bro­şür­ler da­ğı­tıl­dı. Ve­ba­lı has­ta­la­ra Mal­te­pe Has­ta­ne­sin­de ve Kız Ku­le­si'nde “usul-i te­haf­fuz “(Os­man­lı'da ka­ran­ti­na­ya ve­ri­len ad) uy­gu­lan­dı.
Os­man­lı­lar'da ka­ran­ti­na uy­gu­la­ma­sı daha sis­tem­li ola­rak 1835'te Ça­nak­ka­le'de baş­la­dı. Ak­de­niz ve çev­re­si­ni et­ki­si al­tı­na alan ko­le­ra sal­gı­nı ne­de­niy­le, Ça­nak­ka­le'de ka­ran­ti­na ça­dır­la­rı ku­rul­du. Mar­ma­ra ve İstan­bul'a gi­decek ge­mi­ler bir süre bek­le­til­di. Ka­ran­ti­na bek­le­yen ka­yık­la­rın re­is­le­ri­ne ka­ran­ti­na tez­ke­re­si(tez­ki­re) ve­ril­me­si usulü ge­ti­ril­di. İstan­bul'un de­ği­şik yer­le­rin­de ka­ran­ti­na nok­ta­la­rı ku­ru­la­rak fa­ali­ye­te baş­lan­dı. Ka­ran­ti­na için her mil­let için ayrı ayrı has­ta­ne ya­pı­mı ge­rek­ti­ğin­den has­ta­ne­le­ri ol­ma­yan Ya­hu­di­ler'e ve Ka­ra­im­ler'e,Has­köy'de kendi has­ta­ne­le­ri­ni yapma izni ve­ril­di. İstan­bul dı­şın­da Bursa, Trab­zon,Mi­dil­li,Siroz, Ça­nak­ka­le gibi pek çok yerde ka­ran­ti­na nok­ta­la­rı ku­rul­du.
1839 'da Mec­li­si Umuru Sıh­hi­ye, Tür­ki­ye ve İstan­bul Li­ma­nı hak­kın­da 26 mad­de­den olu­şan bir tüzük dü­zen­le­ye­rek, ge­mi­ler ve diğer ka­ran­ti­na­ya uy­ma­sı ge­re­ken­ler için dü­zen­le­me­ler yaptı.
1851 de Paris'te ya­pı­lan top­lan­tı­da ka­ran­ti­na has­ta­lık­la­rı veba, ko­le­ra ve sa­rı­hum­ma ile sı­nır­lan­dı­rıl­dı. Ve ka­ran­ti­na sü­re­si tüm ül­ke­ler için 15 gün ola­rak be­lir­len­di.
Daha 1918'e epey vardı. Ve bir gri­bin dün­ya­yı kasıp ka­vu­ra­ca­ğı bi­lin­mi­yor­du!
Mec­lis-i Umuru Sıh­hi­ye 1914'de ka­pi­tü­las­yon­lar­la bir­lik­te kal­dı­rıl­dı. Ye­ri­ne Hudut Sıh­hi­ye Mü­dü­ri­ye­ti ku­rul­du. 1. Pay­la­şım Sa­va­şı sona erip İstan­bul İtilaf Dev­let­le­ri ta­ra­fın­dan işgal edi­lin­ce 1918'de ço­ğun­lu­ğu ya­ban­cı­lar­dan olu­şan Bey­nel­müt­te­fi­kin Sıh­hi­ye Kont­rol İda­re­si ku­rul­du.
24 Tem­muz 1923 ta­ri­hin­de im­za­la­nan Lozan Barış Ant­laş­ma­sı'na göre Tür­ki­ye 5 yıl sü­rey­le da­nış­man un­va­nı ve Türk me­mu­ru ola­rak üç Av­ru­pa­lı dok­to­run ka­ran­ti­na iş­lem­le­rin­de ça­lış­ma­sı­na izin verdi. 1923'de İstan­bul geri alın­dık­tan sonra Bey­nel­mü­te­fi­kin Sıh­hi­ye Kont­rol İda­re­si da­ğı­tıl­mış ve Lozan Ant­laş­ma­sı'ndan sonra ye­ri­ne İstan­bul Li­ma­nı ve Sıh­hi­ye Mü­dü­ri­ye­ti ku­rul­muş­tur.
1924'de ku­ru­mun adı Hudut ve Se­va­hil Sıh­hi­ye­si Mü­dü­ri­ye­ti Umu­mi­ye­si(Hudut ve Sa­hil­ler Sağ­lık Mü­dür­lü­ğü)ola­rak de­ğiş­ti­ril­di.
Sonuç ola­rak; bu ba­şı­mı­za gelen, son ko­ro­na­vi­rüs olayı ne ilk ne de son ola­cak­tır. Ba­si­ret­li ve ye­te­nek­li yö­ne­ti­ci­le­rin başta ol­du­ğu ül­ke­ler, daha az za­yi­at­la du­ru­mu at­la­ta­cak; bunu ba­şa­ra­ma­yan ve sü­rek­li eyyam yapan yö­ne­ti­ci­ler ta­ri­hin çöp­lü­ğü­ne daha hiç anıl­ma­mak üzere gö­mü­le­cek­ler­dir.
Siz­le­re güzel ko­ro­la­rın, güzel tür­kü­ler söy­le­ye­ce­ği ve din­le­ye­ce­ği­miz gün­ler di­li­yo­rum.

Okunma Sayısı: 3106