Çocuk Yetiştirme Tarzları

  Uz­man­lı­ğı çocuk, ergen ve aile olan psi­ko­log­lar ço­cu­ğun ge­li­şi­mi, ebe­veyn­lik tarz­la­rı ve bu ebe­veyn­lik tarz­la­rı­nın ço­cu­ğun ka­rak­ter ge­li­şi­mi üze­rin­de önemi ve et­ki­le­ri üze­rin­de sık­lık­la du­rur­lar. Çünkü bi­rey­sel fark­lı­lık­la­rı ya­ra­tan şey ço­cuk­luk geç­mi­şi ve çev­re­nin bize ne ver­di­ği­dir. 

     Açık­la­yı­cı güç bu­gün­den değil geç­miş­ten gelir. As­lın­da insan ça­lı­şan her psi­ko­log aile ça­lış­mak zo­run­da­dır. Ame­ri­ka'da çocuk ge­li­şi­mi po­li­ti­ka­sı­nın ku­ru­cu­su olan Bron­fenb­ren­ner “çocuk ge­li­şim­ci­yim diye sa­de­ce çocuk ça­lı­şır­san eksik ka­lır­sın” der. Çocuk ye­tiş­tir­me tarz­la­rı da as­lın­da ebe­veyn­le­rin kendi geç­mi­şi­nin, aile­sin­den ge­tir­di­ği de­ne­yim­le­rin, çev­re­sel et­ki­le­ri­nin, ki­şi­lik özel­lik­le­ri­nin kom­bi­nas­yo­nu­dur. 

     Bu ya­zım­da siz­ler­le pay­laş­mak is­te­di­ğim, okul çağı ön­ce­si ço­cuk­lar­la ebe­veyn­le­ri­nin et­ki­le­şim­le­ri­ni iz­le­ye­rek araş­tır­ma­cı­la­rın or­ta­ya çı­kart­tı­ğı çocuk ye­tiş­tir­me tarz­la­rı. Siz hangi ebe­veyn­lik tar­zı­na gi­ri­yor­su­nuz? Nasıl bir ebe­veyn olmak is­ter­di­niz? nok­ta­sın­da bir far­kın­da­lık ya­rat­mak. Psi­ko­log­lar dört tip ebe­veyn­lik tar­zın­dan söz et­mek­te­dir­ler. Bun­lar, “Den­ge­li-De­mok­ra­tik”, “Oto­ri­ter”, “Mü­sa­ma­ha­kar-Hoş­gö­rü­lü”, ve “İlgi­siz” ebe­veyn­lik tarz­la­rı­dır. Bu ebe­veyn­lik tarz­la­rı na­sıl­dır?

     Den­ge­li-De­mok­ra­tik Ebe­veyn­lik
 * Çocuk ye­tiş­tir­me­de en ba­şa­rı­lı yak­la­şım­dır.
* Kabul ve dahil olma yük­sek­tir, kont­rol tek­nik­le­ri ve ku­ral­lar ço­cu­ğun ya­şı­na uy­gun­dur.
* Er­gen­lik­te ba­ğım­sız­laş­ma ih­ti­ya­cı an­la­şı­lır ve buna saygı du­yu­lur.
* Ço­cu­ğun ih­ti­yaç­la­rı­na du­yar­lı, özen­li, dik­kat­li­dir­ler.
* Sıcak iliş­ki­ler, fi­zik­sel te­ma­sın ve sevgi söz­cük­le­ri mev­cut­tur.
* Kont­rol açık, net ve akla yat­kın­dır. Bek­len­ti­ler ge­rek­çe­le­re da­yan­dı­rı­la­rak açık­la­nır.
* Ço­cu­ğun/er­ge­nin kendi se­çim­le­ri­ne saygı du­yu­lur.
* Kural ve sı­nır­lar­da tu­tar­lı­lık var­dır.
* Aile­de her­ke­sin so­rum­lu­luk­la­rı var­dır ve çocuk küçük yaş­tan iti­ba­ren so­rum­lu­luk al­ma­yı öğ­re­nir.
* Ebe­veyn­ler ço­cuk­la­rı­nı teş­vik eder ama asla zor­la­ma ve baskı yap­maz­lar.
* Ba­şa­rı­yı değil ço­cu­ğun ça­ba­la­rı­nı tak­dir eder­ler ve ço­cuk­lar ko­şul­suz se­vil­dik­le­ri­ni bi­lir­ler.
* Ha­ta­lar ol­du­ğun­da aşa­ğı­la­ma, kü­çüm­se­me, eleş­tir­me değil bir­lik­te dü­şün­me, ko­nuş­ma ve soh­bet etme gö­rü­lür.
* Aile için­de et­ki­li ile­ti­şim mev­cut­tur.
* Ebe­veyn­ler ço­cuk­la­rın duy­gu­la­rı­nı odak­la­na­bil­me ko­nu­sun­da ebe­veyn­lik be­ce­ri­le­ri gös­te­rir­ler.
     Oto­ri­ter Ebe­veyn­lik 
* Kabul, onay­la­ma, tak­dir etme yok­tur.
* Ebe­veyn­ler soğuk ve me­sa­fe­li­dir. Fi­zik­sel ya­kın­lık­tan ka­çı­nır­lar ve/veya red­de­der­ler.
* Zor­la­yı­cı bir kont­rol ve baskı var­dır.
* Ço­cu­ğun/er­ge­nin ba­ğım­sız ol­ma­sı­na izin ve­ril­mez. Ba­ğım­sız olma ih­ti­ya­cı an­la­şı­la­maz. 
* Kü­çüm­se­me, söy­len­me, eleş­tir­me, na­si­hat ve uya­rı­lar faz­la­dır.
* “Ben is­te­di­ğim için böyle ola­cak” tarzı ha­kim­dir; neyin niçin ya­pıl­ma­sı ge­rek­ti­ği açık­lan­maz.
* Çocuk karşı gel­di­ğin­de, iti­raz et­ti­ğin­de şid­det ve ce­za­lan­dır­ma uy­gu­la­nır.
* Ço­cu­ğun ye­ri­ne karar ve­rir­ler ve ço­cuk­tan da buna itaat et­me­si­ni bek­ler­ler.
* Ebe­veyn­ler te­mel­de kay­gı­lı ve mut­suz­dur. Düş­man­ca yak­laş­ma­ya me­yil­li­dir­ler.
* Erkek ço­cuk­lar­da öfke ve sa­vun­ma yük­sek­tir.
* Kız ço­cuk­la­rın­da daha ba­ğım­lı­lık, keş­fet­me ve öz­gü­ven ek­sik­li­ği gö­rü­lür.
* Er­gen­lik­te sık­lık­la baş­kal­dır­ma gö­rü­lür.
* Yine de kont­rol çok ol­du­ğun­dan ço­cuk­lar­da okul ba­şa­rı­sı yük­sek olur ve an­ti­sos­yal ey­lem­ler­de bu­lun­maz­lar.

     Mü­sa­ma­ha­kar-Hoş­gö­rü­lü Ebe­veyn­ler
* Ço­cu­ğa karşı sıcak ve kabul edi­ci­dir­ler. 
* Ço­cu­ğa çok de­ğer­li ve eşsiz ol­du­ğu­nu his­set­ti­rip öz­gü­ven pat­la­ma­sı ya­şa­tır­lar.
* Ku­ral­lar, sı­nır­lar yok­tur. Ko­yul­ma­ya ça­lı­şıl­sa da tu­tar­sız­lık var­dır ve uy­gu­la­na­maz.
* Bü­yü­dük­çe ço­cu­ğun is­tek­le­ri ve bek­len­ti­le­ri de büyür.
* Ço­cu­ğun dav­ra­nış­la­rı­nı kont­rol yok­tur. 
* Bi­rey­sel­li­ği adım adım değil, ço­cu­ğa daha çok küçük yaş­lar­da kendi ka­rar­la­rı­nı ver­me­si­ne izin ve­rir­ler.
* Ço­cuk­lar canı is­te­di­ği zaman yemek yer ve is­te­di­ği kadar te­le­viz­yon izler. Kı­sıt­la­ma, sı­nır­la­ma yok­tur.
* İyi dav­ra­nış­la­rı öğ­ren­mek zo­run­da de­ğil­ler­dir ve ev iş­le­rin­de yar­dım­cı ol­maz­lar.
* Bu ebe­veyn­lik tarzı ile bü­yü­yen ço­cuk­lar dü­şün­me­den ha­re­ket eder­ler ve asi­dir­ler. Fazla ta­lep­kar­dır­lar ve daha ba­ğım­lı­dır­lar.
* Okul ba­şa­rı­la­rı dü­şük­tür, sebat et­mez­ler
* Ku­ral­la­ra ve sı­nır­la­ra alı­şık ol­ma­dık­la­rın­dan baş­ka­la­rı­nın duy­gu­la­rı­na, bek­len­ti­le­ri­ne du­yar­sız­dır­lar.
* Bir süre sonra yal­nız kalma gö­rü­lür. 
* Kendi istek ve bek­len­ti­le­ri­ne kar­şı­lık veren ba­ğım­lı ki­şi­ler­le an­la­şa­bi­lir­ler.

İlgi­siz Ebe­veyn­ler
* Ebe­veyn­ler için ön­ce­lik ço­cuk­la­rı değil ken­di­le­ri­dir. 
* İlgi, ka­rış­ma, ve kabul dü­şük­tür. Kont­rol çok azdır.
* Ba­ğım­sız­lık ver­me­ye karşı ka­yıt­sız­lık var­dır.
* Duy­gu­sal ola­rak il­gi­siz ve dep­re­sif ebe­veyn­ler­dir.

Okunma Sayısı: 10125