YAN­GIN: İZMİR' İN İŞGALİ

Ami­ral Galt­hor­pe' un no­ta­la­rı İzmir va­li­si Kam­bur İzzet Bey' e 09:00 ve 11:30' da ulaş­tı. Vali zaten mer­kez­den tem­bih­liy­di Ami­ral Galt­hor­pe2 un is­tek­le­ri yapma ko­nu­sun­da. Ancak ahali bu no­ta­lar üze­ri­ne İlhak- Red He­yet-i Mil­li­ye­si' ni kurdu ve her­ke­si kendi bün­ye­si­ne şöyle ça­ğır­dı:

“ Bu­ra­da zen­gin, fakir, alim, cahil yok fakat Yunan ha­ki­mi­ye­ti­ni is­te­me­yen bir kit­le-i ka­hi­re var­dır. Bu sana düşen en büyük va­zi­fe­dir. Geri kalma! Hüs­ran ve nek­bet fayda ver­mez! Bin­ler­le, yüz­bin­ler­le ma­şat­lı­ğa (Bahri Baba Parkı' ndaki Ya­hu­di Ma­şat­lı­ğı) koş! Ve he­yet-i mil­li­ye­nin em­ri­ne itaat et!”
Bu ma­şat­lık­ta İzmir' in tüm halkı iş­ga­li pro­tes­to etti ve bunu dünya ka­mu­oyu ile pay­laş­tı. Ancak büyük bir li­ya­kat­siz­lik­le Vali Kam­bur İzzet Bey' in tek­zip ya­zı­sın­da Yu­nan­lı­la­rın İzmir' i işgal ede­ce­ği ya­lan­la­nı­yor, bunu İtilaf dev­let­le­rin­ce ya­pı­la­ca­ğı Damat Ferit hü­kü­me­ti­nin gö­rüş­le­ri doğ­rul­tu­sun­da ileri sü­rü­lü­yor­du. Lakin 15 Mayıs 1919 sa­ba­hın­da kor­don ma­vi-be­yaz el­bi­se­li Rum kız­la­rı, Hri­sos­to­mos, pa­paz­lar, azın­lık çe­te­ci bar­bar­lar hepsi bir­lik­te Yunan as­ker­le­ri­nin çı­ka­ca­ğı Pa­sa­port Mey­da­nı' nda bek­li­yor­lar­dı. 07:00' da Yu­nan­lı­lar ka­ra­ya ayak basıp Al­san­cak ve Pa­sa­port ka­ra­kol­la­rı­nı işgal et­ti­ler. Mey­dan­da­ki pa­paz­lar ka­ra­ya çıkan Efzun Alay­la­rı' nı tak­dis et­ti­ler ve mey­dan­da­ki ka­la­ba­lık ile be­ra­ber bu as­ker­ler Konak Mey­da­nı' na doğru dil­le­rin­de “Zito Ve­ni­ze­los” slo­ga­nı olmak üzere yü­rü­dü­ler. Bu yü­rü­yüş sı­ra­sın­da elin­de Yunan bay­ra­ğı olan teğ­men Yan­nis açı­lan ateş so­nu­cu öl­dü­rül­dü. Efzun Alayı ise bu olay kar­şı­sın­da apı­şıp kal­mış, kuy­ruk­la­rı­nı kısıp ge­ri­sin geri gel­dik­le­ri­ne ge­mi­le­ri­ne kadar çe­kil­miş­ler­di. İşte bu kur­şun büyük ih­ti­mal­le Hu­kuk-u Beşer ga­ze­te­si­ni çı­ka­ran Hasan Tah­sin' in si­la­hın­dan çık­mış­tı. Efzun Alayı' nın ya­nın­da­ki ka­la­ba­lık da ka­çış­mış­tı. Bu Alay ancak gece işgal fa­ali­ye­ti­ne devam ede­bil­di.
17. KO­LOR­DU KO­MU­TAN­LI­ĞI BAS­KI­NI ( Ze­ke­ri Türk­men'den alın­dı. Batı Ana­do­lu' da Yunan Me­za­li­mi)
İşgal sa­ba­hı­na rast­la­yan gece, İzmir'de bu­lu­nan XVII. Ko­lor­du ko­mu­ta­nı Ali Nadir Paşa, bütün su­bay­la­ra emir ve­re­rek kış­la­da top­lan­ma­la­rı­nı is­te­miş­ti. Böy­le­ce su­bay­la­rın ta­ma­mı daha ge­ce­den kış­la­da top­lan­mış­lar; sa­bah­ki olay­la­ra se­yir­ci va­zi­yet­te kal­mış­lar­dı. Bu arada ko­lor­du ka­rar­ga­hı­nı ku­şa­tan Yu­nan­lı­lar, kış­la­yı ateşe tu­ta­rak pek çok su­ba­yın ve as­ke­rin öl­me­le­ri­ne sebep ol­muş­lar­dı. Bu arada beyaz men­dil­le ateş­kes is­te­ğin­de bu­lu­nul­muş; bi­la­ha­re süngü¸ ta­ka­rak yan­la­rın­da rum çe­te­le­ri de ol­du­ğu halde kış­la­ya giren Yu­nan­lı­lar pek çok asker ve za­bi­ti dip­çik ve süngü¸ dar­be­le­ri ile şehit et­miş­ler; üst­le­rin­de olan va­ra­nı da gasb et­miş­ler­di. Bütün bu ge­li­şen olay­lar­dan sonra, elin­de beyaz bay­rak Yunan as­ker­le­ri­ne yak­la­şan Ali Nadir Paşa, tes­lim olmak ve ken­di­ni ta­nıt­mak is­ter­ken tekme to­kat­la kar­şı­lan­mış­tır. Ali Nadir Paşa'ya vu­ru­lan tekme ve to­kat­lar, as­lın­da bu olay­lar sı­ra­sın­da büyük bir ay­maz­lık içe­ri­sin­de bu­lu­nan Damat Ferit Paşa'nın hü­ku­me­ti­ne ve do­la­yı­sıy­la da Türk mil­le­ti­ne vu­rul­mak­ta idi. İşgal günü, As­ker­lik şube baş­ka­nı Albay Sü­ley­man Fethi Bey şehit edil­miş­ti. Bu sı­ra­da Türk­le­rin im­da­dı­na, şid­det­li yağan bahar yağ­mu­ru ye­tiş­tir. Yu­nan­lı­la­rın bu sa­ğa­nak yağ­mur­dan kal­ma­la­rı biraz olsun şe­hir­de­ki­le­rin rahat nefes ala­bil­me­le­ri­ne imkan ta­nı­mış­tır. İşgal­ci Yunan'ın as­ker-si­vil ayırt edil­mek­si­zin 48 saat s¸ren bu kı­yı­mın­da 2.000'den fazla Türk'ün öl­dü­rül­dü­ğü bi­lin­mek­te­dir. Olay­la­rı sey­re­den bir İngi­liz za­bi­ti­nin ha­tı­ra­la­rı­na göre, Rum ka­dın­la­rı Türk­ler'den ya­ra­lı dü­şen­le­re akla ha­ya­le gel­me­yecek iş­ken­ce­ler et­miş­tir. Bu işgal sı­ra­sın­da İzmir'in maddi ma­ne­vi za­ra­rı henüz tam he­sap­lan­ma­mış ol­mak­la bir­lik­te, örnek teş­kil et­me­si ba­kı­mın­dan söy­le­mek ge­re­kir­se, Türk Ti­ca­ret­ha­ne­si'nin uğ­ra­dı­ğı zarar o za­ma­nın pa­ra­sı ile 3.000.000 li­ra­yı bul­muş­tu .

Yu­nan­lı­lar bu ilk işgal günü 28 yük­sek rüt­be­li subay, 128 subay, 540 er ve 2.000'e yakın si­vi­li de el­le­ri baş­la­rı üze­rin­de “Zito Ve­ni­ze­los” diye ba­ğır­ta­rak İzmir kör­fe­zin­de de­mir­li bu­lu­nan Pat­ris adlı as­ke­ri ge­mi­ye gö­tür­müş­ler­dir. Daha sonra teş­kil edi­len Ulus­lar arası İnce­le­me He­ye­ti­nin ra­po­ru­na göre, bu in­san­la­rın çoğu deh­şet ve­ri­ci iş­ken­ce­le­re uğ­ra­mış­lar­dır. Yu­nan­lı­la­rın İzmire çı­kı­şın­dan yak­la­şık ¸3 ay kadar sonra teş­kil edi­len ABD Yük­sek Ko­mi­se­ri Bris­tol baş­kan­lı­ğın­da­ki Yunun Zu­lüm­le­ri­ni İnce­le­me Ko­mis­yo­nu da ha­zır­la­dı­ğı ra­po­ru ulus­lar arası ka­mu­oyu­na açık­la­mak­tan çe­kin­miş­tir. Hatta İngi­liz Yük­sek Ko­mi­se­ri Webb, 1919 ya­zın­da gön­der­di­ği bir ra­po­run­da, Ve­ni­ze­los'n bütün İzmir ve ci­va­rı­nı mez­ba­ha­ha­ne­ye çe­vir­di­ği­ni yaz­mış­tır.Öte yan­dan Yu­nan­lı­lar'ın XVII. Ko­lor­du ka­rar­ga­hı­nı işgal et­tik­ten sonra, za­bit­ler­le as­ke­ri­mi­zin bir kıs­mı­nı şehit edip ya­ra­la­dık­la­rı gibi, üzer­le­rin­de bul­duk­la­rı her şeyi soy­duk­la­rı dö­ne­min bel­ge­le­ri ile de sa­bit­tir. Yu­nan­lı­lar İzmir'i işgal et­tik­ten hemen sonra bu yağ­ma­la­ma ha­re­ke­ti­ni ger­çek­leş­tir­miş­ler; XVII. Ko­lor­du ka­rar­ga­hın­da bu­lu­nan Türrk subay ve as­ker­le­ri­nin ¸zer­le­rin­de nesi varsa hep­si­ni zorla gasp et­miş­ler­di. Bun­dan başka ko­lor­du ko­mu­ta­nı Ali Nadir Paşa'nın 20 Mayıs 1919 ta­ri­hin­de Har­bi­ye Ne­za­re­ti­ne gön­der­di­ği ra­po­ra göre, ko­lor­du ka­rar­ga­hı­nın tes­li­mi sı­ra­sın­da 7 ki­şi­nin şehit edil­di­ği, yine ko­lor­du ka­rar­ga­hı­na men­sup subay ve sivil me­mur­lar­dan 51 ki­şi­nin du­ru­mu­nun meç­hul ol­du­ğu be­lir­til­mek­te­dir. Du­ru­mu meç­hul olan­lar­dan biri de Asker Alma Daire Baş­ka­nı Albay Sü­ley­man Fethi bey­dir ki, bir süre sonra şehit ol­du­ğu ha­be­ri ge­le­cek­tir. Öte yan­dan 57. Tümen ko­mu­ta­nı Albay Meh­met Şefik Beyin 22 Mayıs 1919 ta­ri­hin­de Har­bi­ye Ne­za­re­ti­ne gön­de­ri­len ra­por­da ise ko­lor­du­nun tes­li­mi sı­ra­sın­da se­bep­siz yere 15 su­ba­yın şehit edil­di­ği, 40 ka­da­rı­nın da ya­ra­lan­dı­ğı bil­di­ril­miş­tir. Bu ra­kam­lar sa­de­ce ordu men­sup­la­rı­na ait olup, sivil halk­tan ilk işgal günü öl­dü­rü­len­le­rin sa­yı­sı ise 2.000 ci­va­rın­da ol­du­ğu tah­min edil­mek­te­dir.
Ve işte İzmir'de baş­la­yan Batı Ana­do­lu iş­ga­li içe­ri­le­re kadar ya­yı­lıp büyük vah­şet­le­re sahne oldu. Benim ter­bi­ye­min mü­sa­ade et­me­di­ği nice çir­kin,sapık işler bu Yunan or­du­su ta­ra­fın­dan ya­pıl­dı ve bun­lar dev­let ra­por­la­rın­da yer aldı.

Allah bir daha ya­şat­ma­sın lakin teh­li­ke her zaman mev­cut.

YAN­GIN: İZMİR' İN İŞGALİ

Ami­ral Galt­hor­pe' un no­ta­la­rı İzmir va­li­si Kam­bur İzzet Bey' e 09:00 ve 11:30' da ulaş­tı. Vali zaten mer­kez­den tem­bih­liy­di Ami­ral Galt­hor­pe2 un is­tek­le­ri yapma ko­nu­sun­da. Ancak ahali bu no­ta­lar üze­ri­ne İlhak- Red He­yet-i Mil­li­ye­si' ni kurdu ve her­ke­si kendi bün­ye­si­ne şöyle ça­ğır­dı:

“ Bu­ra­da zen­gin, fakir, alim, cahil yok fakat Yunan ha­ki­mi­ye­ti­ni is­te­me­yen bir kit­le-i ka­hi­re var­dır. Bu sana düşen en büyük va­zi­fe­dir. Geri kalma! Hüs­ran ve nek­bet fayda ver­mez! Bin­ler­le, yüz­bin­ler­le ma­şat­lı­ğa (Bahri Baba Parkı' ndaki Ya­hu­di Ma­şat­lı­ğı) koş! Ve he­yet-i mil­li­ye­nin em­ri­ne itaat et!”

Bu ma­şat­lık­ta İzmir' in tüm halkı iş­ga­li pro­tes­to etti ve bunu dünya ka­mu­oyu ile pay­laş­tı. Ancak büyük bir li­ya­kat­siz­lik­le Vali Kam­bur İzzet Bey' in tek­zip ya­zı­sın­da Yu­nan­lı­la­rın İzmir' i işgal ede­ce­ği ya­lan­la­nı­yor, bunu İtilaf dev­let­le­rin­ce ya­pı­la­ca­ğı Damat Ferit hü­kü­me­ti­nin gö­rüş­le­ri doğ­rul­tu­sun­da ileri sü­rü­lü­yor­du. Lakin 15 Mayıs 1919 sa­ba­hın­da kor­don ma­vi-be­yaz el­bi­se­li Rum kız­la­rı, Hri­sos­to­mos, pa­paz­lar, azın­lık çe­te­ci bar­bar­lar hepsi bir­lik­te Yunan as­ker­le­ri­nin çı­ka­ca­ğı Pa­sa­port Mey­da­nı' nda bek­li­yor­lar­dı. 07:00' da Yu­nan­lı­lar ka­ra­ya ayak basıp Al­san­cak ve Pa­sa­port ka­ra­kol­la­rı­nı işgal et­ti­ler. Mey­dan­da­ki pa­paz­lar ka­ra­ya çıkan Efzun Alay­la­rı' nı tak­dis et­ti­ler ve mey­dan­da­ki ka­la­ba­lık ile be­ra­ber bu as­ker­ler Konak Mey­da­nı' na doğru dil­le­rin­de “Zito Ve­ni­ze­los” slo­ga­nı olmak üzere yü­rü­dü­ler. Bu yü­rü­yüş sı­ra­sın­da elin­de Yunan bay­ra­ğı olan teğ­men Yan­nis açı­lan ateş so­nu­cu öl­dü­rül­dü. Efzun Alayı ise bu olay kar­şı­sın­da apı­şıp kal­mış, kuy­ruk­la­rı­nı kısıp ge­ri­sin geri gel­dik­le­ri­ne ge­mi­le­ri­ne kadar çe­kil­miş­ler­di. İşte bu kur­şun büyük ih­ti­mal­le Hu­kuk-u Beşer ga­ze­te­si­ni çı­ka­ran Hasan Tah­sin' in si­la­hın­dan çık­mış­tı. Efzun Alayı' nın ya­nın­da­ki ka­la­ba­lık da ka­çış­mış­tı. Bu Alay ancak gece işgal fa­ali­ye­ti­ne devam ede­bil­di.

17. KO­LOR­DU KO­MU­TAN­LI­ĞI BAS­KI­NI ( Ze­ke­ri Türk­men'den alın­dı. Batı Ana­do­lu' da Yunan Me­za­li­mi)

İşgal sa­ba­hı­na rast­la­yan gece, İzmir'de bu­lu­nan XVII. Ko­lor­du ko­mu­ta­nı Ali Nadir Paşa, bütün su­bay­la­ra emir ve­re­rek kış­la­da top­lan­ma­la­rı­nı is­te­miş­ti. Böy­le­ce su­bay­la­rın ta­ma­mı daha ge­ce­den kış­la­da top­lan­mış­lar; sa­bah­ki olay­la­ra se­yir­ci va­zi­yet­te kal­mış­lar­dı. Bu arada ko­lor­du ka­rar­ga­hı­nı ku­şa­tan Yu­nan­lı­lar, kış­la­yı ateşe tu­ta­rak pek çok su­ba­yın ve as­ke­rin öl­me­le­ri­ne sebep ol­muş­lar­dı. Bu arada beyaz men­dil­le ateş­kes is­te­ğin­de bu­lu­nul­muş; bi­la­ha­re süngü¸ ta­ka­rak yan­la­rın­da rum çe­te­le­ri de ol­du­ğu halde kış­la­ya giren Yu­nan­lı­lar pek çok asker ve za­bi­ti dip­çik ve süngü¸ dar­be­le­ri ile şehit et­miş­ler; üst­le­rin­de olan va­ra­nı da gasb et­miş­ler­di. Bütün bu ge­li­şen olay­lar­dan sonra, elin­de beyaz bay­rak Yunan as­ker­le­ri­ne yak­la­şan Ali Nadir Paşa, tes­lim olmak ve ken­di­ni ta­nıt­mak is­ter­ken tekme to­kat­la kar­şı­lan­mış­tır. Ali Nadir Paşa'ya vu­ru­lan tekme ve to­kat­lar, as­lın­da bu olay­lar sı­ra­sın­da büyük bir ay­maz­lık içe­ri­sin­de bu­lu­nan Damat Ferit Paşa'nın hü­ku­me­ti­ne ve do­la­yı­sıy­la da Türk mil­le­ti­ne vu­rul­mak­ta idi. İşgal günü, As­ker­lik şube baş­ka­nı Albay Sü­ley­man Fethi Bey şehit edil­miş­ti. Bu sı­ra­da Türk­le­rin im­da­dı­na, şid­det­li yağan bahar yağ­mu­ru ye­tiş­tir. Yu­nan­lı­la­rın bu sa­ğa­nak yağ­mur­dan kal­ma­la­rı biraz olsun şe­hir­de­ki­le­rin rahat nefes ala­bil­me­le­ri­ne imkan ta­nı­mış­tır. İşgal­ci Yunan'ın as­ker-si­vil ayırt edil­mek­si­zin 48 saat s¸ren bu kı­yı­mın­da 2.000'den fazla Türk'ün öl­dü­rül­dü­ğü bi­lin­mek­te­dir. Olay­la­rı sey­re­den bir İngi­liz za­bi­ti­nin ha­tı­ra­la­rı­na göre, Rum ka­dın­la­rı Türk­ler'den ya­ra­lı dü­şen­le­re akla ha­ya­le gel­me­yecek iş­ken­ce­ler et­miş­tir. Bu işgal sı­ra­sın­da İzmir'in maddi ma­ne­vi za­ra­rı henüz tam he­sap­lan­ma­mış ol­mak­la bir­lik­te, örnek teş­kil et­me­si ba­kı­mın­dan söy­le­mek ge­re­kir­se, Türk Ti­ca­ret­ha­ne­si'nin uğ­ra­dı­ğı zarar o za­ma­nın pa­ra­sı ile 3.000.000 li­ra­yı bul­muş­tu .

Yu­nan­lı­lar bu ilk işgal günü 28 yük­sek rüt­be­li subay, 128 subay, 540 er ve 2.000'e yakın si­vi­li de el­le­ri baş­la­rı üze­rin­de “Zito Ve­ni­ze­los” diye ba­ğır­ta­rak İzmir kör­fe­zin­de de­mir­li bu­lu­nan Pat­ris adlı as­ke­ri ge­mi­ye gö­tür­müş­ler­dir. Daha sonra teş­kil edi­len Ulus­lar arası İnce­le­me He­ye­ti­nin ra­po­ru­na göre, bu in­san­la­rın çoğu deh­şet ve­ri­ci iş­ken­ce­le­re uğ­ra­mış­lar­dır. Yu­nan­lı­la­rın İzmire çı­kı­şın­dan yak­la­şık ¸3 ay kadar sonra teş­kil edi­len ABD Yük­sek Ko­mi­se­ri Bris­tol baş­kan­lı­ğın­da­ki Yunun Zu­lüm­le­ri­ni İnce­le­me Ko­mis­yo­nu da ha­zır­la­dı­ğı ra­po­ru ulus­lar arası ka­mu­oyu­na açık­la­mak­tan çe­kin­miş­tir. Hatta İngi­liz Yük­sek Ko­mi­se­ri Webb, 1919 ya­zın­da gön­der­di­ği bir ra­po­run­da, Ve­ni­ze­los'n bütün İzmir ve ci­va­rı­nı mez­ba­ha­ha­ne­ye çe­vir­di­ği­ni yaz­mış­tır.Öte yan­dan Yu­nan­lı­lar'ın XVII. Ko­lor­du ka­rar­ga­hı­nı işgal et­tik­ten sonra, za­bit­ler­le as­ke­ri­mi­zin bir kıs­mı­nı şehit edip ya­ra­la­dık­la­rı gibi, üzer­le­rin­de bul­duk­la­rı her şeyi soy­duk­la­rı dö­ne­min bel­ge­le­ri ile de sa­bit­tir. Yu­nan­lı­lar İzmir'i işgal et­tik­ten hemen sonra bu yağ­ma­la­ma ha­re­ke­ti­ni ger­çek­leş­tir­miş­ler; XVII. Ko­lor­du ka­rar­ga­hın­da bu­lu­nan Türrk subay ve as­ker­le­ri­nin ¸zer­le­rin­de nesi varsa hep­si­ni zorla gasp et­miş­ler­di. Bun­dan başka ko­lor­du ko­mu­ta­nı Ali Nadir Paşa'nın 20 Mayıs 1919 ta­ri­hin­de Har­bi­ye Ne­za­re­ti­ne gön­der­di­ği ra­po­ra göre, ko­lor­du ka­rar­ga­hı­nın tes­li­mi sı­ra­sın­da 7 ki­şi­nin şehit edil­di­ği, yine ko­lor­du ka­rar­ga­hı­na men­sup subay ve sivil me­mur­lar­dan 51 ki­şi­nin du­ru­mu­nun meç­hul ol­du­ğu be­lir­til­mek­te­dir. Du­ru­mu meç­hul olan­lar­dan biri de Asker Alma Daire Baş­ka­nı Albay Sü­ley­man Fethi bey­dir ki, bir süre sonra şehit ol­du­ğu ha­be­ri ge­le­cek­tir. Öte yan­dan 57. Tümen ko­mu­ta­nı Albay Meh­met Şefik Beyin 22 Mayıs 1919 ta­ri­hin­de Har­bi­ye Ne­za­re­ti­ne gön­de­ri­len ra­por­da ise ko­lor­du­nun tes­li­mi sı­ra­sın­da se­bep­siz yere 15 su­ba­yın şehit edil­di­ği, 40 ka­da­rı­nın da ya­ra­lan­dı­ğı bil­di­ril­miş­tir. Bu ra­kam­lar sa­de­ce ordu men­sup­la­rı­na ait olup, sivil halk­tan ilk işgal günü öl­dü­rü­len­le­rin sa­yı­sı ise 2.000 ci­va­rın­da ol­du­ğu tah­min edil­mek­te­dir.

Ve işte İzmir'de baş­la­yan Batı Ana­do­lu iş­ga­li içe­ri­le­re kadar ya­yı­lıp büyük vah­şet­le­re sahne oldu. Benim ter­bi­ye­min mü­sa­ade et­me­di­ği nice çir­kin,sapık işler bu Yunan or­du­su ta­ra­fın­dan ya­pıl­dı ve bun­lar dev­let ra­por­la­rın­da yer aldı.

Allah bir daha ya­şat­ma­sın lakin teh­li­ke her zaman mev­cut.

Okunma Sayısı: 7780