ANNE - ÇOCUK BAĞLANMA İLİŞKİSİ

Bağ­lan­ma, çocuk ile ço­cu­ğa bi­rin­cil de­re­ce bakım veren kişi(ge­nel­lik­le anne) ara­sın­da be­bek­li­ğin ilk üç yı­lın­da ku­ru­lan güçlü ve derin iliş­ki bi­çi­mi sü­re­ci­dir. An­ne­nin, be­be­ği­nin fiz­yo­lo­jik ih­ti­yaç­la­rı­na za­ma­nın­da ve is­tik­rar­lı bir şe­kil­de cevap ver­me­si (ye­me-iç­me, temel bakım, ağ­la­ma­la­rı­na cevap verme, ağ­rı­la­rı­nı an­la­ya­bil­me), bebek ile yoğun ten­sel temas kur­ma­sı, bir­lik­te ge­çi­ri­len za­ma­nın uzun­lu­ğu ve ka­li­te­si ile ha­re­ke­te geçer. Anne ile ku­ru­lan yakın bağ ço­cu­ğa güven ve ko­run­ma duy­gu­su sağ­lar. Ku­ru­lan ya­kın­lık ve bağ, bebek bü­yü­dük­çe ve çev­re­si­ni keş­fet­me­ye baş­la­dık­ça gü­ven­li bir liman gö­re­vi görür ve bu da dü­şün­sel ve sos­yal ge­li­şim için önem­li­dir. Çocuk sa­de­ce an­ne­si­ne değil, her­ke­se güven du­ya­bi­le­ce­ği al­gı­sı­nı ge­liş­ti­rir ve ku­ru­lan bağ­lan­ma bi­çi­mi ço­cu­ğun ge­le­cek­te­ki tüm duy­gu­sal iliş­ki­le­ri için de model olur. Duy­gu­la­rı­nı ve dür­tü­le­ri­ni et­ki­li bir şe­kil­de yö­net­mek­te en önem­li etken olan duy­gu­la­rı­nı dü­zen­le­me­yi de ge­liş­ti­rir. Yet­kin­lik, öz-de­ğer, ba­ğım­lı ve özerk olmak ara­sın­da denge duy­gu­su­nu da içe­ren bir kim­lik olu­şu­mu için temel ya­ra­tır. Stres ve trav­ma­ya karşı bir sa­vun­ma ge­liş­ti­rir.
Çocuk ile an­ne­si ara­sın­da­ki bu bağ­lan­ma iliş­ki­si­nin ba­şa­rı­sız ol­ma­sı­na sebep olan ise an­ne­nin çocuk için ula­şıl­maz ol­ma­sı(fi­zik­sel, duy­gu­sal ve/veya psi­ko­lo­jik ola­rak), ço­cu­ğun ih­ti­yaç­la­rı­nı za­ma­nın­da kar­şı­la­ya­ma­ma­sı ve duy­gu­la­rı­nı an­la­ya­ma­ma­sı­dır. Bağ­lan­ma iliş­ki­si kur­ma­da ba­şa­rı­sız ol­ma­nın, iliş­ki prob­lem­le­ri, kro­nik has­ta­lık­lar­la baş etme, okul ba­şa­rı­sı gibi ço­cu­ğun ge­li­şi­mi­ni olum­suz et­ki­le­di­ği yö­nün­de bir­çok araş­tır­ma var­dır. Ay­rı­ca araş­tır­ma­lar duy­gu­sal ya­kın­lı­ğın beyin ge­li­şi­mi­ni de et­ki­le­di­ği­ni gös­ter­mek­te­dir.
 Ya­pı­lan araş­tır­ma­lar anne ve bebek ara­sın­da­ki fark­lı bağ­lan­ma stil­le­ri ge­liş­ti­ği­ni ve bu bağ­lan­ma stil­le­ri­nin ile­ri­de eşler ve çift­ler ara­sın­da ya­şa­nan bir­çok prob­le­min de te­me­li­ni oluş­tur­du­ğu­nu gös­ter­mek­te­dir. Bu bağ­lan­ma stil­le­ri: Gü­ven­li, kay­gı­lı/ka­rar­sız, ka­çı­nan bağ­lan­ma tür­le­ri ola­rak bi­li­nir.
 Gü­ven­li bağ­lan­ma ge­liş­tir­miş be­bek­le­rin an­ne­le­ri fi­zik­sel ve duy­gu­sal ola­rak kolay ula­şı­la­bi­lir­dir, be­be­ğin ih­ti­yaç­la­rı­na karşı has­sas ve hızlı cevap ve­rir­ler. Ço­cuk­la­rın gün­lük ay­rı­lık­la­ra tep­ki­le­ri sı­kın­tı­lı ola­bil­se de an­ne­nin geri dö­nü­şü­nü olum­lu kar­şı­lar­lar. An­ne­le­ri­nin ta­li­mat­la­rı­na uyum­lu­dur­lar. An­ne­le­ri ise be­bek­le­ri­nin ya­kın­lık ih­ti­ya­cı­na ve yar­dım çağ­rı­la­rı­na cevap ver­me­ye daha du­yar­lı­dır. Ken­di­le­ri de gü­ven­li bağ­lan­ma­ya sahip an­ne­ler ço­cuk­la­rı­nı ay­rı­lı­ğa daha dik­kat­li bi­çim­de ha­zır­lar, ço­cuk­la­rı ile daha çok il­gi­le­nir ve on­la­ra ka­vuş­tuk­la­rın­da da ço­cuk­la­rı­na yakın ol­ma­ya özen gös­te­rir­ler. Ço­cuk­la­rın dav­ra­nış­la­rı­nı ve duy­gu­sal du­rum­la­rı­nı daha doğru yo­rum­la­mak­ta ve on­la­ra daha şef­kat ve saygı ile yak­laş­mak­ta­dır­lar. Çocuk ile anne ara­sın­da­ki gü­ven­li bağ­lan­ma duy­gu­sal sağ­lı­ğın bir be­lir­le­yi­ci­si­dir. Ço­cu­ğun iler­le­yen ya­şa­mın­da tat­min edici iliş­ki­ler kurma ka­pa­si­te­si­ne zemin oluş­tu­rur.
Kay­gı­lı/Ka­rar­sız bağ­lan­ma ge­liş­tir­miş be­bek­le­rin an­ne­le­ri tu­tar­sız ve son de­re­ce te­tik­te olur­lar. Ço­cu­ğu­na karşı fazla ta­lep­kar­dır, yar­dım çağ­rı­la­rı­na daha az cevap ve­rir­ler (Ağ­la­ma tep­ki­le­ri­ne geç yanıt, ku­ca­ğa al­dı­ğı be­be­ği­ne daha az şef­kat gibi). An­ne­den ay­rı­lık­la­rı daha az pro­tes­to eder­ler ve ağ­la­ya­rak kar­şı­lar­lar. An­ne­le­ri­nin ku­ca­ğa al­ma­sı­na daha az olum­lu tepki, ku­cak­tan yere in­dir­me­ye ise daha şid­det­li tepki gös­te­rir­ler. An­ne­le­rin yö­ner­ge­le­ri­ne ge­nel­de öf­ke­li ve daha az uyum­lu yak­la­şır­lar. An­ne­si or­tam­da ken­di­si­ni bı­ra­kıp git­ti­ğin­de onun ula­şı­la­bi­lir ol­ma­sı ile il­gi­li gü­ven­siz­li­ği ol­du­ğun­dan ya­ban­cı or­tam­da an­ne­ye yakın olma ça­ba­sı var­dır. Ay­rıl­dı­ğın­da ise, anne açık­ça ula­şı­la­bi­lir ol­ma­dı­ğı için ay­rı­lık­lar yoğun bir en­di­şe ya­ra­tır. An­ne­si dön­dü­ğün­de ise hem anne ile yakın temas kur­mak is­ter­ler, hem de onu bı­rak­tı­ğı ve is­te­di­ği anda ya­nın­da ol­ma­dı­ğı için kız­gın­lık du­yar­lar. Bu durum da sa­kin­leş­ti­ril­me­le­ri­ni zor­laş­tı­rır. An­ne­ler, ço­cuk­la­rı­nın ken­di­le­rin­den ba­ğım­sız olma gi­ri­şim­le­ri­ne mü­da­ha­le eder­ler. Ço­cu­ğa onay ver­me­me ve en­di­şe ifa­de­le­ri ile daha çok meş­gul ol­ma­la­rı ço­cuk­la­rın et­ra­fı keş­fet­me eği­lim­le­ri­ni azalt­tı­ğı göz­lem­len­mek­te­dir. An­ne­ler ay­rı­lık sı­ra­sın­da çok kay­gı­lı­dır ve ço­cuk­la­rın­dan ay­rıl­mak­ta zor­luk ya­şar­lar. Ço­cu­ğu da ay­rı­lı­ğa ha­zır­la­ma da on­la­ra yar­dım­cı ol­ma­yan tutum gös­ter­dik­le­rin­den ço­cuk­lar ay­rı­lık sı­ra­sın­da fazla kaygı yaşar. An­ne­ler ço­cuk­la­rı­na er­gen­lik­te de da aynı dav­ran­ma­ya devam et­tik­le­rin­den daha geç ay­rı­lan ço­cuk­lar­dır.
 Ka­çı­nan bağ­lan­ma ge­liş­tir­miş be­bek­le­rin ebe­veyn­le­ri­nin ih­mal­kar ol­du­ğu­nu ve ih­ti­yaç ha­lin­de ço­cuk­la­rı­nın ya­nın­da ol­ma­dık­la­rı­nı gö­rü­rüz. Ge­nel­lik­le ka­bul­le­ni­ci değil red­de­di­ci, eleş­ti­rel ebe­veyn­ler­dir. Bağ­lan­ma ih­ti­yaç­la­rı­nı mi­ni­mi­ze eder­ler. Ço­cuk­la­rı­na ve dı­şa­rı­ya karşı da soğuk ve me­sa­fe­li­dir­ler. Ya­kın­lık ve duy­gu­sal­lık, duy­gu­la­ra odak­lan­ma ol­ma­dı­ğın­dan sonuç ve görev odak­lı ebe­veyn­ler­dir. Baş­ka­la­rın­dan yar­dım almak ya da is­te­mek büyük bir risk­tir. Ço­cuk­la­rı ay­rıl­ma­ya tepki gös­te­rir­ler. Ta­nı­ma­dık­la­rı or­tam­lar­da ay­rıl­ma­ya karşı il­gi­siz gö­rü­nür­ler, anne ile tek­rar bir araya gel­dik­le­rin­de ona yakın olmak için çaba har­ca­maz ve an­ne­yi gör­mez­den ge­lir­ler. Anne de çocuk ile ya­kın­lık kur­ma­ya ça­lış­sa da bunu sür­dür­mek için çok az çaba har­car. Çocuk an­ne­si­ni red­de­di­ci, il­gi­siz ve du­yar­sız, fi­zik­sel ya da sözel ola­rak var­lık gös­ter­me­yen, be­den­sel ya­kın­lık kurma ih­ti­ya­cı­nı geri çe­vi­ren ola­rak al­gı­lar. An­ne­le­rin, gün için­de ço­cuk­la­rın­dan ay­rıl­mak­la il­gi­li her­han­gi bir zor­luk ya­şa­ma­dık­la­rı, ancak gü­ven­li an­ne­ler gibi ço­cuk­la­rı­nı ay­rı­lı­ğa ha­zır­la­ma eği­li­min­de ol­ma­dık­la­rı­nı gö­rü­rü­rüz. Ye­ni­den bir araya gel­dik­le­rin­de ise fi­zik­sel ola­rak uzak du­rur­lar.
Be­bek­lik dö­ne­min­de oluş­ma­ya baş­la­yıp ço­cukluk dö­ne­min­de ge­li­şen bağ­lan­ma bi­çim­le­ri ge­nel­lik­le yaşam boyu pek de­ğiş­mez. Ev­li­lik ve çift iliş­ki­mi­ze nasıl yan­sı­dı­ğı ise ol­duk­ça şa­şır­tı­cı ve far­kın­da­lık ya­ra­tı­cı­dır. Bir son­ra­ki ya­zım­da pay­laş­mak di­le­ği ile…
                    Bahar Erden
Uzman Psi­ko­log/Ev­li­lik ve Aile Te­ra­pis­ti
İçme­ler Mah.306 Sok. No.3/3 İçme­ler-Mar­ma­ris
                 Tel: 0530 640 29 70

Okunma Sayısı: 8229