DİVAN'ÜL LÜGATİT TÜRK:BİR VAROLUŞ DESTANI
25 Ocak 2018, Perşembe 10:59Başlık şaşırtmasın,destan derken ne bu kitaptaki destan işleyişleri anlatacağım ne de bu kitabı Yaratılış,Göç ve Türeyiş destanları ile bağdaştıracağım.Sadece bu kitabın önemi bu başlığı hak etmektedir.Çünkü bu ansiklopedik sözlük Türkçe' nin ilk sözlüğüdür ve Türkistan'da yazılmıştır.Bu gerçekten bir milletin varoluş destanıdır.Çünkü bazı milletlerin yazılı kaynak eksiklikleri vardır.Bazılarının ilk yazılı kaynaklarını yazanlar başka milletlerdir.O yüzden bu metin tüm Türkler için önemlidir.Bugün de yazılmaya başlandığı ilk gündür.(1074) Ve 10 Şubat'ta da bitirilmiştir ancak bunun sadece 15 günde masa başında yazıldığı sanılması.Bu eser Kaşgarlı Mahmud'un tüm ömrüne mal olmuştur.Tüm Türkistan'ı dolaşmıştır,onların ağızlarını,şivelerini derlemiştir.O zamanki Türkler üzerindeki tahakkümü ilimle ile kırarak Türklerin de varolduğunu tüm dünyaya göstermiştir.Ki eserine bu amaç doğrultusunda şöyle başlar:Esirgeyen, koruyan Tanrı'nın adıyla "Allah'ın, devlet güneşini Türk burçlarından doğurmuş olduğunu ve Türklerin ülkesi üzerinde göklerin bütün dairelerini döndürmüş olduğunu gördüm. Allah onlara Türk adını verdi. Ve yeryüzüne hâkim kıldı. Cihan imparatorları Türk ırkından çıktı. Dünya milletlerinin yuları Türklerin eline verildi. Türkler Allah tarafından bütün kavimlere üstün kılındı. Hak'tan ayrılmayan Türkler, Allah tarafından hak üzerine kuvvetlendirildi. Türkler ile birlikte olan kavimler aziz oldu. Böyle kavimler, Türkler tarafından her arzularına eriştirildi. Türkler, himayelerine aldıkları milletleri, kötülerin şerrinden korudular. Cihan hâkimi olan Türklere herkes muhtaçtır, onlara derdini dinletmek, bu suretle her türlü arzuya nail olabilmek için Türkçe öğrenmek gerekir.. "
Görüldüğü üzere kitap Türk kavramı gerçekten en iyi açıklayan metinlerden biridir.Bu kitapta sadece 7500 sözcüğün karşılığı yoktur;o devirdeki Türk illerinin listesi de vardır ve bunun yanında bir de harita vardır.Türk illerini kitap şu şekilde sıralamaktadır:“Ortada Balasagun, solda sırası ile İsbicâb, Taraz, Nzl (Näzäl), Yafınç, İkiöküz ve Kumi Talas, sağda ilk başta Barsgan, sonra aynı sırada üç şehir daha işaretlenmiş fakat isimleri yazılmamıştır, ikinci sırada sırası ile Koçnğar başı, Uç, Barman ve Koçu, üçüncü sırada başta Kaşgar, Yarkent, Hotan, Çurçan ve Şançu. (بِلَدُ أويغور, Bilādū Uyghur) Uygur ilinde yedi tane şehir işaretlemiş, fakat bunlardan yalnız Beşbalık, Can-balık, Qočo ve Sulmi gibi şehirlerin isimlerini haritaya yazmıştır. Suyun çıktığı bozkırlar ve kumlar ise Lop Nur Gölü olabilir.
Tohsı ve Çiğil İlinde Kuyas, Kayas (Saplığ Kayas, Ürünğ Kayas ve Kara Kayas). Oğuz İlinde Karnak, Sapran (Sepren), Sitgün, Karaçuk (Fârap), Cend, Yenkend (Dizruyin), Sugnak Yağma İlinde "ترتق Tartuk" "Yağma ilinde bir şehir." O dönemde Siri Derya havzasında konumlanmıştır.
Uygur İlinde Aşçan (Aşıçan), Beşbalık, Can-balık, Çurçan, Koçu, Kinğüt (Künğüt), Qočo, Sulmî, Xotan (Udun), Yanğıbalık ve Yarkent. Diğerleri Barçuk, Buhara, Bulgar (Bolğar), Itlık, İnçkend, Katun sını, Kazvin, Kençek Señir, Keşmir, Kum, Mankent, Merv, Nişabur, Özçent (Özçend, Özkent), Özkend (Fergana), Sayram (İsbicâb), Semerkand (Semizkend), Suvar, Şaş (Taşkent, Terken), Şıknı, Tünkent, Türk, Yafgu ve Xoçand gibi .Bu sıra haritadan çıkarılmıştır.
Bu sıra tüm Türkistan'ın sınırı göstermektedir.Yani Kaşgarlı gerçekten o devirde bir Turan coğrafyası belirlemesi yapmış ve buradan tüm cihanın hakimiyeti idealini anlatmıştı.İşte böyle tafsilatlı bir eser gerçekten de o devrin güçlü lideri olan Bağdat halifesine takdim edilerek Araplara Türklerin kim olduğunu öğretmiştir.Bu yüzden bu kitap yaygınlaştırılmalıdır;her evde bir tane olmalıdır.Türklerin kim olduğunu,ideallerinin ne olduğunu ve nereden gelip nereye gittiklerini anlamak için …
Okunma Sayısı: 7905
Yorum Yazın
E-posta hesabınız sitede yayımlanmayacaktır. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişdir.